ABD’nin eski Suriye Özel Temsilcisi ve DEAŞ (IŞİD) ile Mücadele Koalisyonu Temsilcisi Büyükelçi James Jeffrey, Şarku’l Avsat’a verdiği demeçte seçilmiş ABD Başkanı Joe Biden’ın yönetimine Başkan Donald Trump yönetiminin Suriye’de izlediği politikayı izlemeye devam etmesini “tavsiye” ederek “Başarılı çünkü ilk olarak Barack Obama’nın Suriye’de yaptığı hataların hiçbirini yapmadık. Başarılı çünkü askeri güç dahil olmak üzere tüm güç unsurlarımızı kullandık. Suriye rejimi 2013 yılında kimyasal silah kullandığında neden karşılık vermedik? “Kırmızı çizgilerimiz” gözlerimiz önünde çiğnenirken neden oturup izleyelim?” ifadelerini kullandı.
Jeffrey ülkesinin İran’ın Suriye’de konuşlanmasını engellemek için İsrail’e temel yardım sağladığını söyleyerek “İsrailliler bizim yardımlarımızla İran’ın, Lübnan’ın güneyinde olduğu gibi Suriye’nin güneyinde de ikinci bir pozisyon kurmasını ve uzun menzilli füze sistemiyle İsrail ve diğer ülkelere yönelik tehditler savurmasını engellemeyi başardı” ifadelerini kullanarak, İran ile ona bağlı güçlerin “herhangi bir nihai uzlaşma” yapılması durumunda Suriye’den çıkarılması gerektiğine işaret etti.
Eski ABD Temsilcisi kendisine sorulan bir soruya karşılık “Rusya’nın Suriye bataklığının ortasında” olduğunu söyleyerek “Ruslar bataklığın içinde olduklarının farkındalar. Ancak bir bataklıkta olsanız bile -ki bu bize Vietnam’da olmuştu- bunu idrak etmek ve bu gerçeğe göre hareket etmek zaman alıyor. Aynısı Afganistan’da Sovyetler Birliği’ne 1980’li yıllarda ise Irak’ın güneyinde İran’a oldu. Bu mesele yıllar alıyor. ABD bunu idrak edip Suriye’de uzlaşmaya varmayı kabul etmeleri için onlara baskı uygulamaya devam edecek” cevabını verdi.
İdlib konusuna da değinen Jeffrey “Rejimin Türk ordusu nedeniyle İdlib’e dönmeyeceğine eminim. Yaklaşık 20 bin askerleri var, belki de 30 bin. Onlar (Türkler) rejimin İdlib’e dönmesini engelleyebiliyorlar” ifadelerini kullanarak Ankara’nın Suriye’nin kuzeybatısındaki varlığından dolayı ABD, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) ve Avrupa’dan destek aldığını belirtti.
İşte Şarku’l Avsat’ın Jeffrey ile cuma akşamı telefon aracılığıyla gerçekleştirdiği röportajın tam metni:
*Şu an Suriye’nin durumunu nasıl yorumluyorsunuz? Burada üç nüfuz bölgesi var. Aralarındaki farklar ve kesişme noktaları nelerdir?
Esed rejiminin kontrolü altında bulunan ve ekonomik, siyasi ve toplumsal birçok sıkıntının yanı sıra DEAŞ’tan kaynaklanan bazı sıkıntıların yaşandığı bir bölge var. Türkiye’nin ve muhalif grupların kontrolünde olan Kuzeybatı Suriye var. Bir de ABD’nin desteklediği Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) kontrolü altında olan Kuzeydoğu Suriye var ve et-Tanf üssü de burada yer alıyor. Asıl bölünme Esed’in kontrolünde olan bir bölge ile onun kontrolünde olmayan diğer bölgeler arasında ve onun kontrolü altına girmesinin de imkanı yok.
*Hükümet güçlerinin yakın zamanda İdlib’e döneceğini düşünmüyor musunuz?
Hayır, düşünmüyorum.
*Neden?
Türk ordusu yüzünden. 20 bin civarında, belki de 30 bin civarında askerleri var ve rejimin İdlib’e dönmesini engelleyebilecek güce sahipler.
*İdlib halkına Şam’ın yakın zamanda İdlib’e dönmeyeceğini mi söylüyorsunuz?
Türkiye’nin ABD, Avrupa Birliği (AB) ve NATO’nun desteği ile birlikte buna izin vermeyeceğine eminim.
*ABD, Türkiye’ye İdlib’de nasıl bir destek sağlıyor?
Diplomatik destek sağladık. Türklerle bu ve temel destek hakkında konuştuk. Büyükelçi David Satterfield’in geçen yıl mart ayında Türkiye’ye destek verilmesi için NATO’ya ilettiği mesajın yanı sıra Başkan Donald Trump da 2018 yılının Eylül ayında bunu açıkça söylemişti.
*Bunca yıldan sonra görevinizden ayrılıyorsunuz. Suriye rejiminin şu anda göreve geldiğiniz zamana göre daha güçlü olduğunu mu düşünüyorsunuz eğer öyleyse kontrol alanlarını genişlettiği için mi daha güçlü?
Ekonomik olarak daha zayıf. Suriye lirasının değerinin nerelerde olduğuna bir bakın. Yönetici kesimdeki bölünmeye ve Rami Mahluf’un (Suriye Devlet Başkanı’nın kuzeni ve iş adamı) durumuna bakın. Ayrıca rejimi destekleyen Rusya ve İran, özellikle de İran, ABD yaptırımlarının baskısı altında. Ayrıca ABD’nin rejime karşı yaptırımları daha da sertleşecek. Rejim siyasi, askeri ve ekonomik olarak zayıf.
*ABD’nin Şam’ı izolasyon kutusunda tutmak için çeşitli araçları olduğunu, bunlardan birinin de yaptırımlar olduğunu söylüyorsunuz. Ancak Suriyeliler yaptırımların hedeflenen kişilerden daha çok insanlara ve vatandaşlara zarar verdiğini söylüyor. Ne düşünüyorsunuz?
Yaptırımlar rejime darbe indiriyor ve karar alma ve askeri faaliyetler yapma gücünü engelliyor. Buna karşılık Suriyelilere 12 milyar dolardan fazla yardımda bulunduk. Yaptırımların halkın üzerinde bazı etkileri olabilir ancak Suriyelilerin acı çekmesinin asıl sebebinin Esed rejiminin kararı, yolsuzluk ve rüşvet olduğunu unutmamalıyız. Bunun sebebi yaptırımlar değil.
*Ancak yaptırımlar esnekliğe veya siyasi tavizlere yol açmadı?
Çünkü Esed, Rusya ve İran’a güvenmeyi tercih ediyor. Bu destek var olduğu sürece o da görevde kalmaya devam edecek.
*Birazdan Rusya konusuna geri döneceğim. Peki ya Kuzeydoğu Suriye? Orada kaç askeriniz var ve hedefleriniz neler?
DEAŞ’ı yenmek için SDG’yi destekleyen küçük bir birlik var. Ancak oradaki kara ve aynı şekilde hava varlığımız ile et-Tanf’ın yanı sıra Esed, Rusya ve İran’ın bu bölgedeki topraklar üzerinde kontrolü ele geçirmesini engellemek istiyoruz.
*Et-Tanf konusuna gelirsek, İsrail’in Suriye’deki hava saldırılarına herhangi bir lojistik destek sağlıyor musunuz?
Et-Tanf üssü orada coğrafi bölgeyi kontrol altında tutmak ve DEAŞ ile savaşmak için çalışıyor. Destek konusunu İsraillilere sorabilirsiniz.
*Birkaç gün önce Kuzedoğu Suriye’deki YPG ile Türkiye arasında bir uzlaşma gerçekleştirmeye çalıştığınızı söylediniz. Detaylar neler?
YPG ile Türkiye arasında bir uzlaşmadan söz etmedim, aksine bir taraftan PYD ile Suriye Kürt Ulusal Konseyi (ENKS) ve Mesud Barzani (Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) eski Başkanı) tarafından desteklenen Peşmergeler arasındaki bir
anlaşmadan söz ettim. Müzakerelerde bulunmaya devam ediyorlar. Bunun Türkiye’ye PKK ve onun Suriye kolu YPG’nin tüm Kürtleri sultası altına almayacağını göstermesini umuyoruz.
*Bir taraftan SDG ve YPG, diğer taraftan ise Ankara arasında uzlaşma olma olasılığı olduğunu düşünüyor musunuz?
Her zaman mümkün. Tarihi bildiğiniz gibi 2014 ve 2015 yılında Duhok’ta yoğun görüşmeler yapılmıştı.
*Peki ya Şam ile normalleşme? İlişkileri normalleştirmek için şartlarınız neler?
Herhangi bir çözüm sürecinde 2254 sayılı karar uygulanmalı ve çözüm sürecinin bir parçası olarak Türkiye, ABD ve İran kuvvetleri geri çekilmeli, teröristler için güvenli bir sığınak sağlamamalı ve teröristlere karşı uluslararası toplumla birlikte çalışmalı. Buna ek olarak 2013 yılında yapılan anlaşmada (2118 sayılı Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) kararı çıkarılmadan önce ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov arasında imzalandı) geçen kimyasal programla ilgili tüm yükümlülüklerin uygulanması. Aynı zamanda savaş suçu işleyenler yargı önüne çıkarılması. Suriyelilerin ülkelerine onurlu ve özgürce dönmeleri için Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) ile birlikte çalışılması. Beklentilerimiz bunlar.
*Devlet Başkanı Esed’in bu şartları kabul etmesi durumunda ABD ilişkileri normalleştirmeyi ve kendisi ile iş yapmayı kabul edecek mi?
Bunun Esed’in kabul etmesiyle bir ilgisi yok. Bu, “bir adıma karşılık bir adım” yaklaşımı ile ilgili. Ruslara söylediğimiz şey bu. Söylediğimiz koşullar kabul edilirse, baskıyı adım adım hafifletecek, diplomatik izolasyon ile yaptırımları kaldıracağız.
*Esed’in bizzat kendisine de mi?
Esed bu koşulları bizzat kendi yerine getirmeye başlarsa, biz de karşılık vermeye başlayacağız (adım adım). Evet doğru.
*Peki İran ve Suriye’deki güçleri hakkında ne düşünüyorsunuz?
İran’ın ilk hedefi Esed’i iktidarda tutmaktı. Daha sonra İranlılar Suriye’de İsrail’e, Türkiye’ye, Arap devletlerine ve ABD’nin liderlik ettiği bölgesel rejime karşı mevzilenmeye karar verdi.
*İsrailliler İran’ın çekilmesinden bahsediyor. İsrail’in İran’ı güneyden uzak tutmayı başardığını düşünüyor musunuz?
Evet, İsrailliler bizim yardımlarımızla İran’ın, Lübnan’ın güneyinde olduğu gibi Suriye’nin güneyinde de ikinci bir pozisyon kurmasını ve uzun menzilli füze sistemiyle İsrail ve diğer ülkelere yönelik tehditler savurmasını engellemeyi başardı.
*Bu bağlamda ABD’nin Suriye’de İsrail’e verdiği desteğin niteliği nedir?
Temel destek.
*Burada askeri ve istihbarat desteğinden mi bahsediyoruz?
Temel destek.
*Peki ya Rusya? “Adıma karşılık adım” yaklaşımından söz ettiniz ve belli bir zamana kadar Suriye hakkında Ruslarla müzakereye yakındınız. Rusların tutumunu ve Suriye’de çözüme gitmeye ne kadar hazır olduklarını nasıl değerlendiriyorsunuz?
İlk olarak Ruslar, Suriye’de askeri bir zafer kazanamayacaklarına ikna olmuş durumdalar. İkincisi, Esed’in ne popüler ne de etkili olduğunun farkındalar. Ancak Ruslar hala siyasi ve diplomatik bir çözüm için adım atmadılar. Uluslararası topluma çağrıda bulunmak için Şam’daki son mülteci konferansını desteklemeye çalıştılar. Uluslararası toplumun bunu kabul etmeyeceğini biliyoruz. Bu nedenle onlara (Rusya’nın yaklaşımının) doğru olmadığını göstermek için bu konferansa herhangi bir ciddi katılım gösterilmesinin önüne geçtik. Ruslar bu girişimlerine devam ederse, bunların bir işe yaramayacağını onlara göstermeye devam edeceğiz. Vaktimiz var.
*Daha önce birkaç kez rolünüzün Rusya’yı “Suriye bataklığına” batırmak olduğunu söylemiştiniz. Nasıl?
Bataklık hiçbir başarı ya da çıkış (krizden çıkış) elde edemeden kaynaklarını harcadıkları bir durumun içinde olmalarıdır. Böylece
düşmemek ya da boğulmamak için mücadele etmek zorunda kalacaklar. En nihayetinde de diğer yolu izlemeye karar verecekler bu da bizimle ve uluslararası toplumla işbirliği yapmak.
*Rusya’nın şu an “Suriye bataklığına” iyice battığını mı düşünüyorsunuz?
Evet bataklığın ortasındalar. Öyle sanıyorum. Bataklığa battıklarının farkında olduklarını biliyoruz. Ancak bir bataklıkta olsanız bile -ki bu bize Vietnam’da olmuştu- bunu iyice idrak etmek ve bu gerçeğe göre hareket etmek zaman alıyor. Aynısı Afganistan’da Sovyetler Birliği’ne 1980’li yıllarda ise Irak’ın güneyinde (iki taraf arasındaki savaşta) İran’a oldu. Bu mesele yıllar alıyor.
*Rusya’nın “bataklıkta” olduğunu fark etmesi ve tutumunu değiştirmesi ne kadar zaman alır?
Bir fikrim yok. Bunu anlamaları için baskı yapmaya devam edeceğiz.
*Suriye Özel Temsilciliği görevinizi bırakmaya karar verdiniz. ABD Başkanı seçilen Joe Biden’ın yönetiminde Suriye dosyası ile ilgilenecek yeni ekibe tavsiyeleriniz neler?
Baskıyı esas alan bu başarılı politikayı devam ettirmeleri. Başarılı çünkü ilk olarak Barack Obama’nın Suriye’de yaptığı hataların hiçbirini yapmadık. Başarılı çünkü askeri güç dahil olmak üzere tüm güç unsurlarımızı kullandık. Suriye rejimi 2013 yılında kimyasal silah kullandığında neden karşılık vermedik? Kırmızı çizgilerimiz gözlerimiz önünde çiğnenirken neden oturup izleyelim? DEAŞ’a karşı Uluslararası koalisyondan vazgeçmedik. BM’den yararlandık. En önemlisi de Avrupa dahil bölgedeki tüm taraflar tarafından desteklenen bir politikamız var. Bu, onların (yeni ekibin) devam ettirmesi için mükemmel bir başlangıç.
*Askeri ve diplomatik yollardan baskı yapmaya ve tecrit etmeye devam etmek mi kastınız?
Hayır. Bekleyin. Bütün bunlar aynı zamanda siyasi bir çözüme (uzlaşmaya) bağlı. Bu, Suriye hükümetinin nasıl olacağına karar vermediğimiz (hüküm vermediğimiz) anlamına geliyor. Yani 2254 sayılı karara yanıt verilmesini istiyoruz. Esed’in (yönetimi) bırakması gerektiğini söylemiyoruz. Rusya’nın (Suriye’yi) terk etmesi gerektiğini de söylemiyoruz. Söylediğimiz şey İran’ınSuriye’den çıkması ancak Suriye’deki nihai çözümün bir parçası olarak. Aynı zamanda ABD ayrılacak. Türkiye ayrılacak. İsrail ayrılacak. Teklifimiz bu.
*Öyleyse ABD Rusya’nın varlığı ve İran’ın çıkması ile Suriye’yi kabul ediyor. Doğru mu?
Tamamen doğru.
*Peki ya Esed’in varlığı ile?
Esed izlediği politikayı değiştirirse evet.
*Biden yönetiminde Suriye dosyası ile ilgilenecek yeni ekiple görüştünüz. Kendilerine ne söylediniz?
İç diplomatik görüşmelerimin içeriği hakkında konuşmuyorum.
*Örneğin?
Size az önce söylediğim şeyleri herkese söylüyorum.
*Yeni ABD yönetiminin önceki yönetimle aynı politikayı sürdüreceğini düşünüyor musunuz? Ruslarla daha fazla siyasi sürece ve müzakereye girmek için yatırım yapılmasından söz ediliyor mu?
Yeni ekibin ne yapacağını göreceğiz.
*Suriye’nin dışında yaşayan Suriyelilere gelince; onlar hakkındaki düşünceleriniz neler? Ne zaman bir uzlaşma yapılabileceğini ve yakında ülkelerine geri dönebileceklerini düşünüyorsunuz?
Bir tarih veremem.
*Kaç yıl?
Bir şey söyleyemem.
*Peki ülkelerine geri dönebileceklerini düşünüyor musunuz?
İyimser bakıyorum. Benim hayatımda kesin. Tüm Suriye halkına şükranlarımı sunarım.
