David E. Sanger / New York Times
Perşembe günü Hamas lideri Yahya Sinvar’ın ölümünden birkaç saat sonra Başkan Joe Biden ve yardımcıları Ortadoğu’da şiddetin geniş çaplı olarak azaltılması için son bir hamle tasarlamaya giriştiler: Gazze Şeridi’nde bir ateşkes ve rehine anlaşması, Lübnan’da Hizbullah’a yönelik İsrail saldırılarının geri çekilmesi, İsrail’in İran’a karşı büyük bir misillemeden vazgeçmesini sağlayabilecek kendinden emin bir zafer ilanı.
Perşembe günü geç saatlerde Berlin’in dışına inen Air Force One’dan çıkarken Biden “Bu savaşın sona ermesinin zamanı geldi” dedi. İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’yu aradığını ve onu savaşa “devam etmeye” ve bölge için yeni bir siyasi manzara oluşturmaya odaklanmaya çağırdığını da sözlerine ekledi.
Başkan Yardımcısı Kamala Harris, o anın kampanya siyasetini dikkatle izleyerek, “Yeni bir günün başlama zamanı geldi” dedi – İsrail’in Hizbullah ve Hamas liderlerini ortadan kaldırdığı üç haftanın ardından, düşmanlarını yenme hedeflerine ulaştığını ima eden bir ifadeydi. Netanyahu ise tam tersi bir mesaj verdi: “Bu savaş henüz bitmedi.” Bu keskin fark, Biden’ın Netanyahu ile son bir yıldır sık sık yaptığı öfkeli konuşmaların değişmez teması olan argümanı özetliyordu. Şimdi, başkanlığındaki son günlerinde, bu büyük boşluğu kapatmak son diplomatik görevi olacak.
İşler farklı ilerleyebilir
Netanyahu ile yaptığı yüzleşmelerde İsrail başbakanının onun tavsiyelerini dinleyeceğini ya da askeri zaferleri kalıcı bir siyasi başarıya dönüştürme şansını yakalayacağını gösteren hiçbir şey yok. Biden’ın üst düzey yardımcılarından biri, hükümetin endişesinin Sinvar’ın ve ondan önce de Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ın öldürülmesinin Netanyahu’nun zihninde son birkaç aydır ABD’nin gerilimi azaltma çağrılarını geri çevirmekte haklı olduğu yönündeki inancını teyit etmesi olduğunu söyledi. Ancak bu kez hükümet yetkilileri, kanıttan çok umut ve yorgunluktan dolayı işlerin farklı olabileceğini öne sürüyor.
Rehineler için müttefiklerini arıyor
Hamas ve Hizbullah’ın lider kadrosu bu kadar harap olmuşken, ABD’li yetkililer kalıcı bir ateşkes olmasa bile bir tür esir takası için ivme yaratmak üzere Ortadoğu’daki müttefiklerini aramaya başladı. Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Sinvar’ın öldürüldüğü haberinin bölgeye yayılmasının ardından perşembe gününün büyük bir kısmını Suudi Arabistan ve Katar’daki mevkidaşlarıyla telefonda görüşerek geçirdi. Almanya’da Blinken cuma günü Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock ile birlikte bir açıklama yaparak Sinvar’ın “Gazze’de bir ateşkesin önünde durduğunu” ve “ölümünün çatışmayı sona erdirmek için bir ivme yaratabileceğini” ilan etti.
Yetkililer, yaygın olarak dile getirilen fikirlerden birinin ateşkes değil, çatışmalara ara verilerek son 101 rehinenin serbest bırakılmasını sağlayacak bir anlaşma olduğunu söyledi. Anlaşma, hayatta kalan rehineleri elinde tutan Hamas savaşçılarının İsrailliler tarafından hedef alınmadan onları serbest bırakabileceklerine dair bir tür garantiyle bağlantılı olacaktır. Ayrıca gerçek bir ateşkes için görüşmeler yapılacağı sözü de verilebilir.
Sinvar’ın reddettiği anlaşma
Bu, İsrail’in Gazze’den tamamen çekilmesinde ısrar eden Sinvar’ın kendisinin reddettiği türden bir anlaşma. Ancak yönetim yetkilileri, zayıf da olsa, halefinin ya da haleflerinin böyle bir teklifi kabul edebileceği ihtimalini göz önünde bulundurdular, özellikle de alternatif, 7 Ekim 2023 terör saldırısını önleyememenin utancından kendini kurtardığına inanan ve intikam almak isteyen bir İsrail ordusunun Hamas liderliğinin içini boşaltmaya devam etmesi ise.
Biden’ı dinleyecek mi?
Şimdi asıl soru Netanyahu’nun önümüzdeki birkaç gün ve haftayı nasıl geçireceği. Nisan ayında İran’ın İsrail’e yönelik ilk füze saldırısının başarısız olmasının ardından Biden’ın kendisine verdiği tavsiyeye kulak verebilir. Biden o zaman ona “Kazandığını kabul et” demiş ve büyük bir karşı saldırıyla gerilimi tırmandırmamasını istemişti. O olayda Netanyahu Biden’ın tavsiyesini dinledi. Ancak bu farklı bir an ve Netanyahu için farklı bir hesap. Nisan ayında İsrail henüz bir üstünlük elde etmemişti. Gazze savaşı tıkanmış gibi görünüyordu ve Hamas liderliğinin hala tünellerden faaliyet gösterdiğine inanılıyordu. İsrail, kuzey İsrail’e roket atışlarıyla on binlerce İsrailliyi evlerinden eden Hizbullah’a karşı henüz ikinci bir cephe açmamıştı.
Ancak İsrail ordusunun bubi tuzağı kurduğu çağrı cihazları ve telsizlerin Hizbullah savaşçılarının elinde patlamaya başlamasından bu yana geçen bir ay içinde İsrail sürpriz unsurunu ve açık bir askeri avantajı yeniden ele geçirdi. İsrail ordusunun ve ülkenin istihbarat teşkilatlarının komutanlarının, tam da itibarlarını yeniden kazanmaya başladıkları ve hedeflerine ulaşma yolunda ilerledikleri bir dönemde baskıdan vazgeçmeleri pek mümkün görünmüyor. Dış İlişkiler Konseyi’nde kıdemli araştırmacı ve yazar Steven A. Cook, “7 Ekim’den bugüne kadar İsrailli liderler hedefleri konusunda oldukça tutarlı davrandılar” dedi. Cook, İsrail’in bir yıl önceki terör saldırısından bu yana “oyunun kurallarını değiştirmeye” ve sınırında bir terör tehdidiyle yaşamamaya kararlı olduğunu söyledi. Cook “Amaçları Hamas’ı yok etmek oldu. Bir terör örgütünü yok etmek imkansız değil. Bunu yapıp yapamayacakları ise hala açık bir soru” dedi.
Netanyahu’nun Sinvar’ın ölümünü Hamas için büyük bir yenilgi olarak görmesi ve bu anı kucaklaması mümkün. Ortadoğu’da eski bir müzakereci olan ve şu anda Washington Enstitüsü’nde çalışan Dennis Ross, İsrail’in Sinvar’ın öldürüldüğünü açıklamasından kısa bir süre sonra “Netanyahu ve İsrail ordusu için bu her zaman zaferin simgesi olmuştur. Aralık ya da ocak ayında ‘Zafer neye benzer’ diye sorduğunuzda İsrail hükümeti ‘Sinvar ve diğer beş ya da altı Hamas lideri öldüğünde’ demişti” dedi. Ancak Netanyahu en azından perşembe günü bu şekilde konuşmadı. Biden’dan gelen baskıyı savuşturmaya devam etmek için pek çok nedeni var. Gerçek bir ateşkes ve savaşın sona ermesi, başbakanlığının sona ermesi ve bir yıl önce İsrail’in savunma kalkanının Hamas’a karşı düşmesine neden izin verdiğine dair soruşturmaların açılması anlamına gelebilir. Koalisyon hükümetinin aşırı sağ kanadı tamamen netti. Ulusal güvenlik bakanı ve Netanyahu kabinesinin en aşırı sağcı üyelerinden biri olan Itamar Ben-Gvir, Sinvar’ın ölümünün ardından X hesabından “Tam zafere kadar tüm gücümüzle devam etmeliyiz!” diye yazdı. “Tam zafer”in ne anlama geldiğini açıklamadı.
© 2024 The New York Times Company
