ABD’nin Okinawa’yı Japon egemenliğine iade etmesinin 50’nci yılında, askeri üslerin tarihi süreci ile adadaki son durumu ülke gündeminde tartışılıyor.
Ülkenin güneybatısında, Doğu Çin Denizi’nde Tayvan’a yakın ada eyaleti, barındırdığı askeri üslerle ABD’nin Pasifik’te stratejik noktalarından biri.
Ada’nın, 15 Mayıs 1972’de Japon egemenliğine iade edilmesine rağmen, Okinawa’da konuşlanan ABD’ye ait askeri üslerin bölge halkına etkileri ise sürüyor.
5 soruda Okinawa’nın tarihi süreci ile son durumu şu şekilde:
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Okinawa’ya ne oldu?
Japonya 1945’te yenilgisiyle müttefik kuvvetlerin işgaline uğradı.
Nisan 1952’de yürürlüğe giren San Francisco Barış Anlaşması ile Japonya bağımsızlığını kazandı. Ancak Okinawa, kuzeyindeki Amami ve Pasifik’teki Ogasawara adalarıyla birlikte ABD hakimiyetinde kaldı.
Ada halkı, Japonya’nın ana karası dahil diğer bölgelerine pasaportla seyahat etmek zorundaydı.
ABD hakimiyeti esnasında ada para birimi olarak ABD doları kullanıldı ve araç trafiği, Japonya genelinin aksine sağdan akış gösterdi.
Okinawa’da neden birçok ABD üssü var? Son durum ne?
Japonya yüz ölçümünün yüzde 0,6’sını oluşturan Okinawa’nın, ülke genelinde ABD askeri tesislerinin toplam arazi alanlarının yüzde 70’ine ev sahipliği yaptığı biliniyor.
Çin’e ve Kore Yarımadası’na yakınlığı sebebiyle “stratejik önem” atfedilen Okinawa’da savaş sonrası yıllarda ABD askerleri, arazileri istimlak ederek üs bölgelerini genişletti.
ABD’nin Okinowa’daki askeri üslerinin, Japonya genelindeki üslerine oranı, Japon egemenliğine iade edildiği 1972’de yüzde 58,7 iken, halihazırda yüzde 70,6.
ABD’nin Deniz Piyadelerine (MCAS) ait Futenma Hava İstasyonu, Ada’nın Ginowan ilçesinde, okulların yoğun olduğu bölgede yer alıyor.
Japonya ve ABD 1996’da Futenma arazisinin Japon egemenliğine iade edilmesinde anlaştı ancak anlaşma şartları yerine getirilmedi.
Futenma’nın, Ada’nın kuzeydoğusundaki Nago ilçesinin kıyı bölgesine taşınması projesi sürüyor.
Ada’nın Ginowan’ın yoğun nüfuslu bölgesindeki üssün, daha az nüfuslu bölgesi Nago ilçesindeki Henoko’ya yeniden konumlandırılması planlanıyor.
Plan doğrultusunda Japon hükümeti, Aralık 2018’de Nago kıyılarında deniz doldurma faaliyetine başladı.
Hükümete göre plan, Japonya-ABD ittifakının caydırıcılık kapasitelerini koruyacak ve bölge halkına yönelik tehditlere karşı tek çare olacak.
Seçimle iş başına gelen Okinawa Eyalet Valiliği ise üssün Ada içerisindeki yeniden konumlandırılması planının durdurması gerektiğini savunuyor.
Askeri üslerin Okinawalıların hayatına etkisi nasıl?
Ada, uzun yıllardır ABD askerlerinin sebep olduğu kaza ve suç olaylarıyla hatırlanıyor.
Kadena Hava Üssü’ne ait ABD askeri uçağının 1959’da, şimdi Uruma diye bilinen bölgeye düşmesiyle 18 kişi hayatını kaybetti.
Yine 1968’de Kadena Hava Üssü’nün içinde düşen ABD askeri uçağında 5 kişilik mürettebat yaşamını yitirdi.
1970’te de ABD askerini taşıyan aracın üs yakınlarındaki Koza’da bir sivile çarpmasıyla çıkan protestolarda, 60’a yakın ABD askeri ve 27 sivil yaralandı, 80 araç yakıldı.
Toplumun hafızasında ise 2004’te Okinawa Uluslararası Üniversitesi kampüsüne düşen ABD askeri helikopteri ile 1995’te ABD askerlerinin bir ilkokul öğrencisine toplu tecavüz olayları hala taze.
Ayrıca son yıllarda askeri üslere yakın bölgelerde, içme sularında saptanan kirlilik dahil çevresel etkiler de dikkati çekiyor.
ABD askerinin işlediği suçlar karşısında Japon otoriteleri hangi yasal kısıtlamaları uyguluyor?
İki ülkenin imzaladığı ve ABD güçlerine daha geniş yetki veren “Kuvvetler Statüsü Anlaşması” doğrultusunda Japon otoriteleri soruşturma gücünün kullanılmasında sınırlamalar yaşıyor.
Mesai dışı personelin işlediği suçta ABD şüpheliyi, Japonya’dan önce gözaltına alırsa, şüpheli prensip gereği Japon makamlarınca suçlanıncaya dek ABD nezaretinde kalıyor.
Söz konusu düzenleme, Japonya’nın soruşturma materyallerine erişmesi dahil soruşturma aşamalarını olumsuz etkiliyor.
Okinawa ekonomisi askeri üslere mi bağlı?
Okinawa’da kişi başına düşen milli gelir, Japonya ortalamasının yüzde 70’i.
Yerel ekonomi, imar projeleri ile Adadaki turizm sektörü gelirlerinin artmasıyla, askeri üslere daha az bağımlı hale geldi.
Askeri üslerde çalışan işçilerin maaşları dahil üslerle bağlantılı gelirler 2018 mali yılında Okinawa halkının toplam gelirinin yüzde 5,1’ini oluşturdu.
Bu oran, Okinawa’nın Japon egemenliğine iade edildiği 1972 mali yılında yüzde 15,5 düzeyindeydi.
