ABD Kongresi silah kontrol yasasına onay verirken Anayasa Mahkemesi, on yılı aşkın bir süredir silah hakları konusunda verdiği en büyük kararı açıkladı. Peki anayasa mahkemesinin silah haklarını genişleten bu kararı ne anlama geliyor?
Mahkemenin silahlarla ilgili aldığı karar tam olarak ne?
Anayasa Mahkemesi, Amerikalılar’ın kendilerini savunmak için toplum içinde ateşli silah taşıma hakkına sahip olduğunu söyledi. Bu önemli çünkü altı kadar eyalet kamusal alanda silah taşıma ruhsatı almayı, kişinin silahı taşımak için gerçek bir ihtiyaç, iyi ya da uygun neden göstermesi koşuluna bağlamış durumda. Bu da söz konusu eyaletlerde kimlerin silah taşıyabileceğini sınırlıyordu.
Anayasa Mahkemesi, kararında New York’un “uygun neden” şartını iptal etti; bu nedenle diğer eyaletlerin yasalarının da hızlı bir şekilde meydan okumalarla karşılaşması bekleniyor. ABD nüfusunun yaklaşık dörtte biri karardan etkilenmesi beklenen eyaletlerde yaşıyor.
Mahkeme en son 2008 ve 2010 yıllarında önemli silah kararları almıştı. Bu kararlarda yargıçlar, bir kişinin evinde kendini savunmak için silah bulundurma hakkını ülke çapında tesis etmişti. Mahkemenin bu seferki sorusu sadece ev dışında silah taşımakla ilgiliydi.
Yargıç Clarence Thomas mahkemenin çoğunluk görüşünde bu hakkın ev dışında da geçerli olduğunu yazdı; “İkinci ek madde metnindeki hiçbir şey silah bulundurma ve taşıma hakkına ilişkin ev/kamu ayrımı yapmamaktadır” ifadelerini kullandı.
Yargıçlar nasıl karar verdı̇?
Silah kararı mahkemeyi 3’e karşı 6 olarak böldü; mahkemenin muhafazakar yargıçları kararı destekledi; liberal yargıçları ise muhalefet etti. Thomas’ın yanısıra Mahkeme Başkanı John Roberts ve yargıçlar Samuel Alito, Neil Gorsuch, Brett Kavanaugh ve Amy Coney Barrett çoğunluk görüşüne katıldı. Mahkemenin karara karşı çıkan üç liberal üyesi ise Stephen Breyer, Sonia Sotomayor ve Elena Kagan.
New Yorklular artık toplum içinde silah taşmakta özgür mü?
Tam olarak değil. Yargıçlar New York’un silah yasasının diğer bölümlerine dokunmadı, bu nedenle ruhsat almak için diğer şartlar sürüyor. Mahkeme, eyaletin kişileri tabanca taşımak için ruhsat başvurusunda bulunmaya zorlamaya devam edebileceğini ve kimlerin ruhsat almaya hak kazanacağı ve silahın nerede taşınabileceği konusunda sınırlamalar getirebileceğini açıkça belirtti. Ancak gelecekte, New Yorklular’ın artık kamusal alanda silah taşıyabilmek için belirli bir neden göstermeleri gerekmeyecek.
Karar ayrıca hemen yürürlüğe girmeyecek. Eyalet meclisi temsilcileri dün yaptıkları açıklamada bu yaz ruhsatlandırma kurallarını elden geçirmeyi planladıklarını söyledi. Planlar henüz ayrıntılandırılmadı. Tartışılmakta olan bazı seçenekler arasında ateşli silah eğitimi ve temiz bir sabıka kaydı istenmesi de yer alıyor. Eyalet ayrıca tabancaların okul yakınları ya da toplu taşıma araçları gibi belirli yerlerde taşınmasını da yasaklayabilir.
Anayasa Mahkemesi kararı, Buffalo market katliamına cevaben New York’ta kısa süre önce kabul edilen ve 21 yaşından küçüklerin yarı otomatik tüfek satın almasını ya da bulundurmasını yasaklayan yasayı da ele almıyor.
Başka hangı̇ eyaletlerı̇n etkı̇lenmesı̇ muhtemel?
Çok az eyalet New York’takine benzer yasalara sahip. Biden yönetimine göre California, Hawaii, Maryland, Massachusetts, New Jersey ve Rhode Island bu eyaletler arasında. Connecticut ve Delaware de bazen benzer yasalara sahip eyaletler olarak anılıyor.
Karardan sonra eyaletler sı̇lah düzenlemesi ı̇çı̇n ne yapabı̇lı̇r?
Mahkeme Başkanı John Roberts ve Yargıç Brett Kavanaugh kararın sınırlarına dikkat çekti. Kavanaugh’a göre eyaletler hala halkın silah taşımak için ruhsat almasını zorunlu tutabilir ve bu ruhsatı “parmak izi, sabıka kaydı kontrolu, akıl sağlığı kayıtları kontrolu ve diğer olası şartların yanısıra ateşli silahların kullanımı ve güç kullanımına ilişkin yasalar konusunda eğitim” şartına bağlayabilir.
Silah kontrol grupları, eyaletlerin bu şartları yeniden gözden geçirebileceğini ve belki de arttırabileceğini söyledi. Eyaletler ayrıca silah taşıma ruhsatı olanların bunu açıkça yapmamaları, silahlarını gizlemeleri gerektiğini de söyleyebilir.
Yargıç Samuel Alito, kararın “kimlerin yasal olarak ateşli silah bulundurabileceği ya da silah satın almak için yerine getirilmesi gereken şartlar hakkında hiçbir şey söylemediğini” belirtti. Örneğin eyaletler uzun zamandır suçluların ve akıl hastalarının silah bulundurmasını yasaklıyor. Alito, kararın “insanların sahip olabileceği silah türleri hakkında” da hiçbir şey söylemediğini, bu nedenle eyaletlerin belirli silahların bulunabilirliğini sınırlamaya çalışabileceğini belirtti.
Yargıçlar ayrıca eyaletlerin bazı “hassas yerlerde” silah taşınmasını tamamen yasaklayabileceğini de kaydetti. Anayasa Mahkemesi’nin daha önceki bir kararında silahların yasaklanabileceği yerler arasında okullar ve hükümet binaları sayılmıştı.
Thomas, tarihsel kayıtların yasama meclisleri, oy verme yerleri ve adliyelerin de hassas yerler olabileceğini gösterdiğini söyledi. Thomas, mahkemelerin “yeni ve benzer yerlerde ateşli silah taşınmasını yasaklayan modern düzenlemelerin anayasal olarak izin verilebilir olduğunu belirlemek için, bu tarihi ‘hassas yerler’ düzenlemeleri ile benzerlikler kurabileceğini” söyledi.
Mahkemeler bundan sonra sı̇lah sınırlamalarını nasıl değerlendı̇recek?
Anayasa Mahkemesi, silah kısıtlamalarını gerekçelendirmeyi zorlaştırdı, ancak mahkemenin açıkladığı yeni kararın herhangi bir spesifik düzenleme için ne anlama geleceğini bilmek zor.
Thomas, ülkenin temyiz mahkemelerinin bu tür yasaların kabul edilemez olup olmadığını değerlendirmek için yanlış bir standart uyguladığını yazdı. Mahkemeler genellikle iki aşamalı bir yaklaşım benimseyerek, önce bir düzenlemenin Anayasa’nın ikinci ek maddesi kapsamına girip girmediğini görmek için anayasa metnine ve tarihine bakıyor, ardından eğer giriyorsa, hükümetin kısıtlama için gerekçesini inceliyordu.
Thomas, bundan böyle mahkemelerin düzenlemeleri ancak hükümet bunların geleneksel olarak kabul edilen sınırlar içinde kaldığını kanıtlayabilirse onaylayabileceğini yazdı.
Federal mahkemede halihazırda itiraz edilen eyalet ve bölge kısıtlamaları arasında, muhalifler tarafından saldırı tüfeği olarak adlandırılan bazı yarı otomatik silahların ve yüksek kapasiteli mühimmat şarjörlerinin satışına getirilen yasakların yanısıra yarı otomatik ateşli silah satın almak için asgari yaş şartları da yer alıyor.
