Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyonun ve Ensarullah’ın kontrolündeki güçler arasında hassas bir ateşkes sürerken, Yemen kendini tam anlamıyla Batılı güçler tarafından tasarlanan, desteklenen ve idare edilen yoğun bir ekonomik savaşın altında buluyor.
Nisan 2022’de ilan edilen ve teorik olarak Ekim’de sona eren, Birleşmiş Milletler tarafından kolaylaştırılan Sanaa ile Riyad arasındaki ateşkes, Yemen’i ne barışa ne de savaşa sürükleyen belirsiz bir durumda bıraktı. Bu ateşkes, ülkenin ABD ve İngiltere’nin desteklediği Suudi Arabistan ve BAE’nin saldırılarıyla yaratılan ciddi ekonomik krizini hafifletmek bir yana, bu krizi yıllardır görülmemiş bir seviyeye taşıdı.
Askeri bir çözüm uzun süre önce tükenmişti; son yıllarda savaş, Yemen ordusu ve Ensarullah destekli halk komitelerinin lehine döndüğünde, Suudi topraklarında bir caydırıcılık dengesi oluşturuldu ve yabancı koalisyon güçlerini bir askeri ateşkese zorladı. Bir çıkmaza girenler, Yemen halkı üzerinde ekonomik baskıyı artırarak onları Sanaa hükümetine karşı çevirmeye çalıştılar.
Yemen’i En Yüksek Teklifi Verene Satmak
Bu tehditkar arka planla, Yemen’in yabancı işgalcileri ülkenin varlıklarını satmaya başladı. Suudi yanlısı Yemen hükümeti, Yemen telekomünikasyon şirketi Aden Net’in %70’ini bir BAE firması olan NX Digital Technology’ye sattı. Bu anayasaya aykırı hareket, devlet hazinesine gelir sağlamakta başarısız olan yerel kurumlar üzerinden BM tarafından tanınan hükümet tarafından “ortak yatırım anlaşması” olarak meşrulaştırıldı.
Bu anlaşma, öfke tepkilerine yol açtı ve Başbakan Maeen Abdulmalik’in hükümetinin Suudi talepleri ve dikte ettirilen şeyler karşısındaki acizliğini ortaya çıkardı. Bu hükümet, yabancı saldırganların Yemen üzerinde, kaynakları ve varlıkları üzerinde daha fazla kontrol kurmasına ve halkını daha da sömürmesine izin vererek gitgide daha fazla yetki kazandı.
Maalesef, Yemen’in ulusal egemenliğinin koalisyon ülkelerine satışı bu türün ilk örneği değil. Sürgündeki hükümet, doğal kaynakların kontrolünü ellerinde tutarak, Yemen’in güney ve doğusundaki petrol ve gaz zengini bölgelerdeki varlıkları ve gelirleri düzenli finansal destek karşılığında çeşitli yabancı devletlere ve şirketlere devretti.
ABD Ekonomik Savaşı
Sana’daki Yüksek Ekonomik Komite’nin sözcüsü İbrahim es-Saraji, Yemen’in bu talihsiz duruma nasıl geldiği hakkında bazı arka plan bilgileri veriyor. “2016 ortasındaki Kuveyt esir müzakerelerinden bu yana, Amerikalıların savaşı ve Yemen’e ekonomik ablukayı yönettiklerini görebiliyoruz.”
“Bu müzakerelerde ABD elçisi, koalisyonun taleplerini kabul etmezsek Yemen riyalini kağıt üzerinde yazılı olduğu kadar bile değersiz hale getireceklerini açıkça tehdit etti. Daha sonra, hiçbir yasal yetki olmadan, Yemen’in Sana merkezli Merkez Bankası’nın Aden’e taşınması ve milli paranın orada basılması kararı alındı.”
1973 Vietnam Savaşı’ndaki askeri başarısızlığından bu yana Washington, ABD kurallarına dayalı tek kutuplu düzeni sorgulayan ülkeleri dizginlemek için yaptırımlar, ablukalar ve kuşatmaları içeren ekonomik savaş politikasını yaygın olarak uyguladı. Bu politika, hedeflenen ülkelerin ekonomilerini sessizce yok etti, aşırı para birimi değer kaybına, finansal çöküşe, ekonomik gelişmemeye ve bazı durumlarda, Birleşmiş Milletler’e göre en kötüsü Yemen’de yaşanan ve 20 milyon sivili etkileyen felaket insani krizlere yol açtı.
Son sekiz yılda yaşanan olaylar, Yemen’de felç edici ekonomik savaşı planlama ve yönlendirmede ABD ve İngiltere gibi batılı finansal güçlerin oynadığı kilit rolü vurguluyor. Amaçlarının, Yemen’in güneyindeki kaynakça zengin bölgeler üzerinde kontrol sağlamak ve insani krizi Sana’ya karşı bir koz olarak kullanmak olduğu anlaşılıyor.
Savaş başladıktan üç yıl sonra, Kasım 2018’de UNICEF, yaklaşık 2,2 milyon Yemenli çocuğun zaten yetersiz beslenmeden muzdarip olduğunu, bunlardan 400.000’inin akut malnütrisyon yaşadığını bildirdi. 2022’nin sonuna gelindiğinde, bu vahim durum dramatik bir şekilde arttı ve şimdi 11 milyon çocuk etkileniyor, bunlardan beş yaşın altındaki 540.000 çocuk şiddetli malnütrisyon yaşıyor. Dünya Bankası Grubu’nun Mart ayındaki verilerine göre, Yemen’e karşı yabancı saldırılar ülkenin yoksulluk oranını şaşırtıcı bir şekilde yüzde 78’e – nüfusunun üç çeyreğinden fazlasına – çıkardı.
Bu korkutucu istatistiklere rağmen, BM Dünya Gıda Programı (WFP) son zamanlarda Yemen’e yapılan gıda yardımını kesti ve yaklaşık 3 milyon kuzey ve 1.4 milyon güneydeki insanın, malnütrisyonu önlemek için çaresizce ihtiyaç duydukları gıda yardımına erişimini kaybetti.
Sana’daki yetkililer, açlığı yabancı siyasi manipülasyonun bir aracı olarak görüyor ve örgütü, Yemen için önceden tahsis edilen yardımları Ukrayna’ya yönlendirmekle suçluyor. Yüksek Siyasi Konsey üyesi Muhammed Ali el-Husi, WFP’nin Batı Asya ve Kuzey Afrika Bölge Müdürü Corinne Fleischer ile yaptığı bir toplantıda bu endişeleri dile getirdi.
Kısa bir süre sonra, şunu tweetledi: “Programın Yemen’e ayrılan yardımı azaltma kararı, bunu Amerika Birleşik Devletleri’nin isteği üzerine Ukrayna’ya aktarmasından kaynaklanıyor.”
Yemenli Geçim Kaynakları Tehlikede
Yemenli ekonomist Rashid al-Haddad, insan durumunu manipüle etmenin siyasi tavizler kazanmak için Washington için sıradan bir yöntem olduğunu söylüyor:
“ABD sık sık diplomatik ağırlığını barışa yönelik çabaları engellemek için kullanıyor – ve insani dosyayı bir çıkış yolu olarak istismar ediyor.”
Ancak haberler tamamen kötü değil. Haddad, “yabancı saldırganlığın Sana ve özgür valilikler üzerindeki insani sonuçlarına ve savaş ve abluka sonucu hanehalkı gelir oranındaki düşüşe rağmen, Ulusal Kurtuluş Hükümeti [UKH] büyük ölçüde ekonomik durumu kontrol altına almayı başardı” diye belirtiyor.
Ironik bir şekilde, yabancı koalisyonun kontrolü altındaki Yemen vilayetleri, “2015’ten bu yana para birimi değişim oranının çökmesi nedeniyle yüzde 450’nin üzerinde artan ekonomik enflasyon” yaşıyor. Bu bölgeler, farklı yabancı hamiler tarafından desteklenen çeşitli yerel fraksiyonlar arasındaki çatışmalar nedeniyle devam eden bir güvensizlik durumu ile de mücadele ediyor – bu durum yaşam koşullarını daha da kötüleştiriyor ve büyüme ve yatırımları engelliyor.
Ansarallah liderliğindeki ve yabancı koalisyon bölgeleri arasında bazen keskin farklılıklar olmasına rağmen, tüm Yemenliler temel mallar için fiyatların fırlaması, değer kaybeden bir para birimi (koalisyon bölgelerinde dolar başına 1500 riyal ve UKH kontrolündeki bölgelerde dolar başına 535 riyal); finansal likidite kıtlığı; durgun iş aktivitesi; petrol türevlerinin azlığı; ve çöken bir sağlık sektörü gibi ortak zorluklarla karşı karşıya.
Ansarallah lideri Abdul Malik al-Husi, son ayında Suudi Arabistan ve BAE tarafından kontrol edilen vilayetlerdeki bu kötüleşen koşullara dikkat çekti ve onları ve diğer koalisyon ortaklarını, Yemenlilere sonsuz acılar yaratmak için “milli ekonomiyi hedef alma düzeyinde düşmanca politikalar izlemekle” suçladı.
Son sekiz yıl boyunca, yabancı savaş koalisyonu, hafif sanayi ve gıda sektörü için gerekli temel malzemelerin ve ham maddelerin girişini engelleyerek, yatırım girişimlerini zorlaştırarak ve yerel ürünlerin maliyetlerini artırarak Ansarallah kontrolündeki valiliklerdeki ticari ve kamu altyapısını bilinçli ve sürekli olarak hedef aldı.
Sonuç olarak sayısız işletme kapatıldı ve özel sektörde çalışan yaklaşık üç milyon Yemenli için bir geçim kaynağı krizi ortaya çıktı. Durum, Aden, Hudeyde ve Sana limanlarında ve Aden havaalanlarında yabancı tarafından uygulanan deniz trafiği üzerindeki sürekli kısıtlamalarla daha da kötüleşti.
Sanaa’nın Barış Şartları
Birleşmiş Milletler destekli pek çok ateşkes, sivillerin acılarını hafifletmek ve kapsamlı bir barış için zemin hazırlamak üzere “insani” bir kılıf altında sunulmuştur. Ancak, tümü beklentilerin altında kalmıştır. En son askeri ateşkes yürürlüğe girdiğinde, Sanaa ve Riyad arasında doğrudan müzakereler yeniden başladı, fakat henüz sonuç vermedi.
Yüksek Ekonomik Komite sözcüsü Saraji, The Cradle’e Sanaa’nın bu müzakereler boyunca üç temel talepte ısrarcı olduğunu söylüyor: Yemen üzerindeki kuşatmanın tamamen kaldırılması; Sanaa havaalanının normal operasyonlara yeniden açılması; ve Sivil ve askeri devlet memurları, emekliler ve sosyal güvenlik hak sahiplerinin maaşlarının ödenmesi, bu maaşlar Merkez Bankası’nın Sanaa’dan Aden’e taşınmasından bu yana askıya alınmıştır.
Bu temel taleplerin karşılanmasının “uygulanırlarsa insanların hayatları üzerinde olumlu yansımaları olacak” diyor ekonomist Haddad.
Ancak Riyad’ın bu taahhütlere uymak konusundaki isteksizliği – başlangıçta onayını belirtmesine rağmen – önemli gerilemelere neden oldu. Koalisyonun kontrol ettiği limanlar, havaalanları, doğal kaynaklar ve dolayısıyla, Yemen’in ulusal gelirleri – kamu maaşlarını ödemenin tek yolu olduğu halde, koalisyon kontrolündeki bölgelerde ödenmeyen çalışan maaşları yıllarca çözülmemiş bir konu olarak kalmış ve bu durum garip bir şekilde koalisyon medyası tarafından Ansarallah’a atfedilmiştir.
Ansarallah’a yönelik medya suçlamaları, Yüksek Siyasi Konsey başkanı Cumhurbaşkanı Mahdi al-Mashat tarafından kaydedildiği üzere, koalisyon düşmanının ulusal sıraları bölmeye çalıştığı bir girişim olarak görüldü ve Mahdi al-Mashat, maaşları sağlamak için askeri eylem gerektirirse bunu yapmaya söz verdi.
Hem Saraji hem de Haddad, ABD’nin Yemen özel temsilcisi Tim Lenderking’in maaş meselesinin çözümünü engelleme rolünde olduğu ve Riyad’ı bu temel talepleri karşılamaması için baskı altında tuttuğu konusunda hemfikir.
Lenderking, devlet çalışanlarının maaşlarının ödenmesinin, Amerika Birleşik Devletleri ve koalisyon ülkeleri için önemli bir yenilgi oluşturacağına ve Yemen meseleleri üzerindeki kaldıraçlarının büyük bir kısmını teslim etmelerine yol açacağına inanıyor gibi görünüyor.
Saraji, “Amerikalıların maaşları bölmek ve yalnızca belirli kamu sektörlerine ödeme yapma fikrini ilk ortaya atanlar olduklarını” da belirtiyor; bu, kamu çalışanlarını birbirine karşı çevirebilecek bir böl ve yönet taktiğidir.
Arabulucular, Karıştırmayanlar
Sanaa ve Riyad arasındaki en son Omani arabuluculuğundaki müzakerelerde, Ansarallah’ın baş müzakerecisi, Suudi Savunma Bakanı Khalid bin Salman ile doğrudan görüşmeler yapmak üzere ilk kez Riyad’a gitti; Khalid bin Salman, Veliaht Prens Mohammad bin Salman’ın kardeşidir. Gözlemciler,
bu müzakerelerin turunun – savaşı sona erdirme, savaş sonrası konuları ele alma ve kalıcı bir çözüme ulaşmayı amaçlayan – her iki taraftan da iyi niyet belirtileri gördükleri için potansiyel olarak son olabileceğini düşünüyor.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, bu “ilkleri” yararsız bir şekilde görmezden geliyor ve müzakerelerin Yemen içi olduğunu farz ediyor; ABD ve Suudi Arabistan’ın savaşa gerçekte sorumlu taraflar olarak değil, bir arabulucu rolü oynadıklarını varsayıyor.
Barış görüşmeleri uzadıkça, Yemenlilerin sabrı tükeniyor ve iyimserlikleri solgun kalıyor. Yeniden askeri çatışmanın hayaleti hala büyük bir şekilde dolaşıyor. Yabancı ve bölgesel koalisyon ortaklarının çıkarları birçok yönden farklılık gösteriyor, böylece bir barış anlaşması sadece iki tarafın değil, pek çok tarafın üzerinde bağlı. Eğer dış güçler müdahale etmekten kaçınırlarsa, bu şanslar artar, ama bu olasılık yok denecek kadar az.
Eğer her şey başarısız olursa, barış arayan Yemenliler, ABD ve diğer yabancı paydaşları dışlayan bir anlaşmayı sessizce brokerlik edebilecek, kanıtlanmış bir geçmişe sahip güvenilir arabulucuların dahil olmasını talep edebilirler – bu, Suudi Arabistan ve İran arasında tarihi görüşmeleri kolaylaştıran Çin’in rolüne benzer.
Bu makalede ifade edilen görüşler mutlaka AmerikaGözlemi’nin görüşlerini yansıtmaz.
Makale TheCradle.co‘dan aslında uygun olarak tercüme edilmiştir.
