Ancak ABD Başkanı Donald Trump, İngiltere, Rusya, Fransa, Çin, Avrupa Birliği ve Almanya’nın da taraf olduğu anlaşmadan 2018 yılında tek taraflı olarak çekilmiş, 2019’da da yaptırımları yeniden devreye sokmuştu. İran ise anlaşmanın diğer taraflarıyla görüşmelerini sürdürürken, Avrupa’nın yaptırımları kaldırmaması üzerine anlaşma kapsamında kabul ettiği uranyum zenginleştirme sınırını aşamalı biçimde artıracağını açıklamıştı.
Tahran, anlaşma kapsamındaki limiti ilk olarak Temmuz 2019’da geçerek uranyum zenginleştirme oranını yüzde 4,5’e yükseltti. Nükleer silah üretimi için uranyumun yüzde 90 oranında zenginleştirilmesi gerekirken, Tahran bugün anlaşmanın limitini ilk kez yüzde 20 oranında aştı.
İSRAİL’DEN ‘SİLAH PROGRAMI’ ARGÜMANI
İran’ın bu adımı, Ortadoğu’daki baş düşmanı İsrail’in tepkisini çekti. İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, Tahran’ın ‘askeri nükleer program geliştirmek istediği’ tezini yineledi. İran, nükleer silah geliştirmek istediği yönündeki iddiaları yıllardır reddediyor, nükleer programının nükleer enerji amaçlı olduğunu vurguluyor.
Donald Trump yönetiminin nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesine misilleme olarak anlaşma kapsamındaki yükümlülüklerinden aşamalı biçimde vazgeçeceğini açıklamış olan İran, nükleer fizikçi Muhsin Fahrizade’nin öldürülmesi sonrası parlamentoda kabul edilen yasa uyarınca ve Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’na (UAEK) geçtiğimiz hafta bildirdiği üzere, uranyum zenginleştirme oranını yeniden yüzde 20’ye çıkardı. İran’ın bu adımının, nükleer anlaşmanın yeniden yürürlüğe konması için müzakere başlatacağını açıklamış olan seçilmiş ABD başkanı Joe Biden’la olası görüşmelerde baskı unsuru olacağı belirtiliyor.
‘UAEK’YA BİLDİREREK YAPTIK’
İran hükümetinden yapılan açıklamada, Fordo yeraltı nükleer tesislerinde yüzde 20 oranında uranyum zenginleştirme işlemlerine başlandığı belirtildi. İran hükümet sözcüsü Ali Rebii, uranyumu yüzde 20 oranında zenginleştirme faaliyetlerinin İran meclisinde yeni kabul edilen nükleer yasayla uyumlu olduğuna ve UAEK’ya geçtiğimiz hafta bildirimde bulunduklarına dikkat çekti. Tahran’ın İsrail’i sorumlu tuttuğu Fahrizade suikastına misilleme olarak İran meclisinde geçtiğimiz kabul edilen yeni nükleer yasa, yılda yüzde 20 oranında zenginleştirilmiş 120 kilo uranyum üretimine izin veriyordu.
ANLAŞMA NEYİ ÖNGÖRÜYORDU?
İran’ın ABD dahil Batılı ülkelerle, Biden’ın ABD başkan yardımcısı olduğu 2015’ye imzaladığı nükleer anlaşmada uranyum zenginleştirme limiti yüzde 3,67, depolama sınırı 300 kilo olarak belirlenmişti. Anlaşma kapsamında İran’ın nükleer silah geliştirme kapasitesine sahip olmaması için uranyumun düşük oranda zenginleştirilmesi, bunun karşılığında da Tahran’a karşı nükleer programı nedeniyle dayatılan ekonomik yaptırımların kaldırılması öngörülüyordu.
