İranlı üst düzey liderlerin son dönemde yaptıkları açıklamalar Tahran’ın, Biden yönetimi tarafından nükleer anlaşmaya hızlı bir dönüşü memnuniyetle karşılayacağını gösteriyor. Ancak İran, bunun 2015’te varılan orjinal anlaşma için geçerli olduğunu, yeni bir müzakerenin mümkün olmadığını söylüyor. Biden’sa, İran’ın nükleer füze programıyla ilgili yeni müzakere niyetini saklamıyor.
Ayetullah Hamanei’nin Aralık ayındaki açıklaması, anlaşmaya geri dönme karşılığında ekonomik rahatlama istediğini gösteriyor. Ayetullah Hamanei, yaptırımların kaldırılmasının milyonlarca İranlının mutsuzluğunu gidereceğini düşünüyor. Ancak Biden’ın aksine Amerikan Kongresi, İran’a yönelik herhangi bir yaptırım yasasını yürürlükten kaldırması pek olası görünmüyor. İran’ın terörizme verdiği destek (İran’ın Siyonist rejim İsrail’e karşı HAMAS VE HİZBULLAH’a desteği) insan hakları ihlallerine yönelik yaptırımlar, Tahran’ın nükleer programından verebileceği tavizlere bakılmaksızın yürürlükte kalacaktır.
Ruhani ve Ayetullah Hamanei’nin açıklamaları, ABD’nin de aynısını yapması halinde İran’ın nükleer anlaşmanın orjinal şartlarına yeniden uyacağını gösteriyor. Fordo ve Natanz’daki yeni zenginleştirme faaliyetinin, ABD’ye orjinal anlaşmaya hızlı bir şekilde geri dönmesi için daha fazla baskı oluşturmasını umuyor. Amerika eğer yeni bir müzakere için dayatırsa, İran orjinal anlaşmadan da uzaklaşabilir. Sinyal verdikleri şey bu gibi görünüyor ancak bu sadece bir blöf de olabilir.
İran, Trump yönetiminin taleplerine boyun eğmeden 3 yıldır yaptırımlara dayandı ve Tahran, daha uzun süre buna dayanabilir. Ancak İran’ın sertlik yanlıları (Ayetullah Hamanei) her zaman ülkenin ekonomik sağlığını, güvenliği, ideolojik saflığı ve milliyetçi özlemlerinden daha az önemli gördüler. Sertlik yanlıları, Ruhani’nin Batı ile nükleer iş birliği politikasına, direnç ekonomisini tercih ediyor. İran’da 2021 yılında cumhurbaşkanlığı seçimleri var ve bu nükleer anlaşma konusunda uzun müzakereler için iyiye işaret değil. Seçimler öngörülemez olsa da, göstergeler Ruhani’nin yerini sert bir liderin alacağını gösteriyor.
Amerika’nın ilk ihtiyacı, İran’ın anlaşmaya aykırı olan nükleer faaliyetlerini durdurmasını sağlamak. Bunu yapmak, Trump tarafından yaratılan, ABD’nin haydut devlet olduğu ve uluslararası bir anlaşmanın şartlarına uymaya isteksiz olduğu şeklindeki zararlı anlatıyı değiştirmenin en iyi yolu. Dünyanın geri kalanı bunun farklı bir yönetim olduğunu ve sorunun Amerika değil İran olduğunu anlamalı.
Bununla birlikte nükleer anlaşmaya geri dönmek, ABD’nin onu güncelleme arzusundan vazgeçmesini gerektirecek. Bunun yerine daha uzun vadeli bir hedef belirlemek gerekiyor. Tek gerçekçi yol, Trump’ın yapmayı reddettiği tek şeyi yapmak. İran’ın sert adamları için gelişen bir ekonomiden daha değerli görünen tek şey, Orta Doğu’daki (Batı Asya) hakimiyettir. Biden’ın, İran nüfuzunun bölgedeki genişlemesini durdurması ve Tahran’ın son 12 yılda Irak, Suriye, Lübnan, Yemen ve Körfez’de elde ettiği kazanımları geri almaya başlaması gerekecek.
Bunun yolu da ABD’nin bölgesel müttefiklerini destekleyecek ve onlara güç verecek politikalar izlemektir. Bunun için de Irak’ta 5 bin Suriye’de 2 bin asker bulundurmak, Irak’ın ekonomik sorunlarını çözmek, Ürdün’de Haşimi krallığını desteklemek gibi adımlar atılması gerekiyor. İran’a karşı Bahreyn, Fas ve Mısır’a da destek verilmeli. Bunların hepsi, ABD’nin müttefiklerinin İran’ın bölgesel saldırılarına karşı direnmesine yardım edecek ve İran’ın en çok değer verdiği şeyi, Arap dünyasındaki hakimiyetini bitirmeye yardımcı olacak.
