ABD yönetimi, NATO misyonu çerçevesinde 20 yıldır güç bulundurduğu Afganistan’dan 1 Mayıs itibarıyla çekilmeye başlayacağını, çekilmenin 11 Eylül 2001 saldırılarının 20. yıl dönümüne kadar tamamlanacağını açıkladı. Sputnik, ABD’nin Afganistan’da bulundurduğu askeri varlığın nelere mal olduğunu ve çıkarken nasıl bir iz bıraktığını araştırdı.
ABD yönetimi, New York kentindeki İkiz Kuleler’e 9 Eylül 2001’deki terör saldırılarının ardından faillerin Afganistan kaynaklı olduğunu öne sürdü ve bu ülkeye terörle mücadele gerekçesiyle güç gönderdi.
NATO, tarihinde ilk kez ‘müttefiklerden birine yönelik saldırıyı bütün müttefiklere yapılmış sayan’ Kuzey Atlantik Paktı’nın 5. maddesini devreye soktu. NATO, Uluslararası Afganistan Güvenlik Destek Kuvveti’ni (ISAF) uzun süre bu ülkede bulundurdu. 2015 yılında ise ISAF’ın yerini alması için ‘Kararlı Destek Misyonu’ hayata geçirildi. Misyon çerçevesinde NATO, Afgan güvenlik güçlerine ve kurumlarına destek, eğitim ve danışma imkanı sundu.
NATO üyesi ülkelerin savunma ve dışişleri bakanları 14 Nisan’da bir araya gelerek, ABD’nin çekilme kararını ele aldı. NATO üyesi ülkelerden şu ana kadar Almanya, İngiltere, İtalya, İspanya, Belçika, Macaristan ve NATO üyesi olmayan Avustralya ile Gürcistan da ABD gibi, Afganistan’dan çekileceğini açıkladı.
Türk Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ise yaptığı açıklamada, NATO içinde henüz ortak bir karar alınmadığını söyledi. ABD’nin 11 Eylül’e kadar çekilmesi halinde NATO Kararlı Destek Misyonu’nun ortadan kalkmış olacağını vurgulayan Çavuşoğlu, “Başka bir misyon adı altında mı olur, Kararlı Destek Misyonu değil, bir grup ülkeler mi burada olur, NATO veya diğer kurumlardan destekle başka bir yapı mı olur, ülkeler ikili düzeyde mi, bireysel mi yapar bunları tabii hep konuşmak lazım“ dedi.
Uluslararası terör ve güvenlik konuları üzerine çalışan Gazeteci Mahmut Muslihan, Sputnik için yaptığı değerlendirmede, ABD’nin ülkeye askeri varlık göndermesinin neler mal olduğunu ve çıkarken geride bıraktığı izleri anlattı.
‘Bütçe açığı tartışmalarına verilen küçük bir cevap’
“ABD’nin Afganistan’ı işgali, ardında ekonomik, askeri ve sosyolojik anlamda büyük bir enkaz bıraktı” diyen Muslihan, “Siyasi boşluk, birlikte hareket etme kabiliyetinden yoksun zihinlerin doğmasına ve ortaya çıkan grupların dış müdahaleyle manipüle edilmesine neden oldu” ifadelerini kullandı. Muslihan, şöyle devam etti:
“Bu temel üzerine ‘işgalin gerekliliği’ zorunluluk olarak Afganistan toplumuna sunuldu. New York Times gazetesi verilerine göre, ABD’nin bölgedeki askeri varlığının ekonomik boyutları tepki toplamıştı. Bugün ise bölgeden çıkma söylemleri, bütçe açığı tartışmalarına verilen küçük bir cevap olarak ele alınabilir. Bunula birlikte, ABD Başkanı Joe Biden’ın Afganistan’dan çekilme sözlerine tepkiler gelmeye başladı. Cumhuriyetçi Senatör Lindsay Graham, Biden’ın çekilme kararına temas etti, bu olayın hayata geçirilmesinin ‘başka bir 11 Eylül’ün önünü açacağını’ iddia etti. El Kaide ve IŞİD’in geri gelmesi ihtimalini gerekçe gösterdi. Graham’a baktığımızda, Türkiye’nin Barış Pınarı Harekatı’nda da karşımıza çıkan ilk isim. Operasyon döneminde Türkiye’ye çeşitli yaptırımların uygulanması konusunda, ABD yönetimine ciddi baskı kurdu. Graham’ın o dönem yaptığı açıklamalara bakarsak, yine IŞİD’in bölgede tamamen yenilgiye uğratılmadığını söylüyordu. Bugün yine aynı argümanlarla ABD’nin Afganistan’da kalması gerektiğini öne sürüyor. ABD güçlerinin bölgeden çıkmasına karşı duran bir diğer isim de CIA Direktörü William Burns. CIA Direktörü’nün ‘ABD hükümetinin istihbarat toplama ve tehditlere yönelik adım atma kabiliyetini azaltacaktır’ söylemi aslında, Rusya ve Çin’e karşı da bölgede ABD varlığının tutulması gerektiğine dair bir mesaj olarak da okunabilir.”
ABD’den gelen bu söylemlerin ilerleyen dönemlerde karardan vazgeçilmesine yol açabileceğine dikkat çeken Muslihan, “Burada Biden’ın yol haritasındaki pasifik vurgusu, ABD istihbaratının yaklaşımı ve tarihsel olaylar; çekilmenin temiz olamayacağı kuşkularını akıllara getiriyor” diye de ekledi.
ABD’nin geride bıraktığı enkaz
Muslihan, ABD’nin ülkeye girdiği günden beri bıraktığı enkazı şöyle anlattı:
“ABD, Afganistan girdiği 2001 yılından itibaren, sosyo-kültürel alanı tahrip edip, 65.000’den fazla Afgan güvenlik personelin ve 67.000 ila 72.000 Taliban mensubunun hayatını kaybetmesine neden oldu. İşgalde, 3.500’den fazla koalisyon askeri hayatını kaybetti. ABD ayrıca Afganistan’ı ülke dışından gelen paralı askerlerin ‘geçim kaynağı’ olarak gösterip, yaklaşık 4.000 Batılı askerin bu işgalde hayatını kaybetmesine mal oldu. 38.000’in üzerinde sivilin hayatını kaybetmesi, işsizlik ve temel ihtiyaçların karşılanamaması Afganlarının ülke dışına çıkmasına, nüfusun dolaşıma girmesine yol açtı.”
İstanbul Konferansı’nda çözüm aranacak
Afganistan’da çözüm için girişimler de devam ediyor. Afganistan hükümeti ile Taliban arasındaki barış süreci kapsamında Türkiye, Katar ve Birleşmiş Milletler’in (BM) eş düzenleyiciliğinde, 24 Nisan-4 Mayıs’ta İstanbul Konferansı gerçekleştirilecek.
Afganistan Barış Süreci İstanbul Konferansı’nın adil ve kalıcı bir siyasi çözüm bulunmasına yönelik Doha’da devam eden Afganlar arası müzakerelere hız kazandırması ve tamamlayıcı bir işlev görmesi amaçlanıyor.
Trump başlatmıştı
ABD’nin uzun zamandır Afganistan’dan çekilmek istediği biliniyordu. Önceki ABD Başkanı Donald Trump, 2020 yılının sonunda, Afganistan’daki ABD askeri sayısını 5 binden 2 bin 500’e indirme kararı almıştı.
Şimdiki Başkan Joe Biden’ın da eski Başkan Barack Obama’nın başkan yardımcısıyken Afganistan’dan çekilme yönünde tavır takındığı biliniyordu. Amerikan yönetimleri, Afganistan’da uzun yılların ardından çok sayıda NATO askerinin öldüğünü, trilyonlarca doların harcandığını ve artık çıkmak gerektiğini belirtiyordu.
NATO güçlerinin Şubat 2021 itibarıyla Afganistan’da 9 bin 500’ün biraz üzerinde askeri bulunuyordu. Bunların 2 bin 500’ü Amerikan askerlerinden oluşuyor. NATO’nun Afganistan’daki misyonuna NATO üyesi olmayan Gürcistan, Avustralya, Yeni Zelanda ve Moğolistan gibi ülkeler de destek veriyor.
