Marshall McLuhan Kimdir? / MARSHALL MCLUHAN VE İLETİŞİM TEORİLERİ

letişim teorileri söz konusu olduğu zaman en heyecan duyulan isimlerden birisi şüphesiz ki Marshall McLuhan olmaktadır. Çarpıcı teorileri ve internet gibi bir teknolojiyi yıllar öncesinde öngörebilmiş olması onu pek çok iletişim bilimciden farklı kılmıştır. Marshall McLuhan‘a “20.yüzyılın en büyük medya teorisyeni”, “iletişim teknolojileri gurusu”, “elektronik çağın kâhini” ve “siber uzayın babası” gibi benzetmeler yapılmıştır.

Bu makalede kısa da olsa Marshall McLuhan’ı anlatmaya ve teorilerini aktarmaya çalışacağız.

Hayatı

Herbert Marshall McLuhan, 21 Temmuz 1911’de Kanada, Edmonton’da doğdu.

Elsie Naomi (née Hall) ve Herbert Ernest McLuhan’ın ilk çocuklarıydı. Kardeşi Maurice iki yıl sonra doğdu. Annesi daha sonra oyuncu olan bir öğretmendi; babası Metodistti ve Edmonton’da bir emlak işi vardı.

Manitoba Üniversitesi ve Cambridge Üniversitesi’nde öğrenim gördü.

Akademik Hayatı

Marshall McLuhan, teorileri ve çalışmalarıyla akademik dünyanın en fazla tartıştığı isimlerden birisi oldu. Oysa Kanada’da Manitoba Üniversitesi’nde yirmi yaşında bir lisans öğrencisiyken günlüğüne asla akademik bir kariyeri olmayacağını yazdı. Bu süreçte “profesörlere” rağmen öğreniyordu. McLuhan asla akademisyen olmayacağını yazsa da kendine rağmen İngilizce profesörü oldu.

Bir yıl mühendislik öğrencisi olarak okuduktan sonra, ana dal değiştirdi. 1933 yılında Sanat ve Bilimler Üniversitesi Altın Madalyası kazanarak Sanat Lisans derecesi kazandı. 1934 yılında Manitoba Üniversitesi’nden İngilizce Yüksek Lisans derecesi aldı. Uzun zamandır kariyerine İngiltere’de devam etmek istiyordu ve Cambridge Üniversitesi’ne kabul edildi. Burada İngiliz dili ve edebiyatı üzerine çalışmalarını sürdürdü.

McLuhan akademik hayatının önemli bir bölümünde ABD ve Kanada’daki çeşitli üniversitelerde İngilizce profesörü olarak çalıştı. 1946’da Toronto Üniversitesi’ne geçti ve hayatının sonuna kadar burada çalışmalarını sürdürdü.

Marshall McLuhan’ın İletişim Teorileri

Marshall McLuhan’ın çalışmaları pek çok kişi tarafından iletişim teorilerinin en çığır açıcıları arasında sayılmaktadır.

Teorisyenin, “ortam mesajdır” önermesi ve “küresel köy” kavramsallaştırması medya alanında önemli tartışmalara neden oldu. 1969 yılında icat edilmeden yaklaşık 30 yıl önce interneti tahmin etmesi ve günümüze ışık tutan öngörülerde bulunması onu oldukça önemli bir isim haline getirdi.

McLuhan, 1960’ların sonlarında medya söyleminde bir fikstürdü ancak etkisi 1970’lerin başında azalmaya başladı. Ölümünden sonraki yıllarda akademik çevrelerde tartışmalı bir figür olmaya devam etti. Ancak internet alanındaki öngörülerinin gerçekleşmesi ve teorilerinin ağırlığını koruması akademinin çalışmalarına ve perspektifine yeniden yoğun ilgi göstermesine neden oldu.

Araç Mesajdır

Marshall McLuhan “medium is message” önermesi ile klasik iletişim sistemi anlayışına egemen olan “içeriği” sorgulamaya vaşladı. McLuhan’ın teorisinde “içeriğin” yerini “biçim” aldı. Yani McLuhan, ne söylediğimizden daha önemli olan şeyin bunu hangi mecrada söylediğimiz olduğunu belirtir. Asıl etkinin “içerik” değil içeriğin “biçimi” tarafından yaratıldığını savundu.

McLuhan’a göre bir mesajdan daha önemli olan şey o mesajın iletildiği mecradır, yani araçtır. McLuhan’a göre bir mesajın ne olduğundan ziyade ne türden bir araçla aktarıldığı önemlidir.

McLuhan, çalışmalarında mesajın hiç önemli olmadığını değil, aracın çok daha önemli olduğunu vurgulamaktadır. Mesaj önemsizdir, dememektedir.

İnsan ve İletişim Teknolojileri

McLuhan’a göre biçim, tüm içeriği ve ve iletişim sürecini etkilemektedir. Çünkü aracın kendisi taşıdığı iletiden daha önemli bir iletidir. McLuhan’a göre insanların dünyayı algılamaları ve anlamalarında iletişim teknolojileri yönlendirici bir etkiye sahiplerdir.

Ona göre, teknolojiler yalnızca insanların kullandığı icatlar değildir, insanları yeniden icat eden araçlardır. Yani geliştirdiğimiz teknolojiler de bizlerin hayatlarını geliştirmekte, değiştirmektedir.

Sıcak ve Soğuk İletişim Araçları

McLuhan, iletişim araçlarını sıcak ve soğuk olarak iki sınıfa ayırır. Ona göre soğuk iletişim araçları kullanıcılarına önemli ölçüde katılım imkânı sağlar. Sıcak iletişim araçları ise kullanıcılarına daha az katılım imkânı sağlamaktadır. McLuhan’ın bu çerçevede yaptığı ayrım üzerinde insanlık tarihine farklı bir yaklaşım da getirmektedir.

Tarihsel olarak bakıldığında sözün ve yoğun katılımın belirleyici olduğu kabile çağı zamanla yerini bireyciliğin egemen olduğu matbaa çağına bırakmış, oradan görsel-işitsel teknolojilerin belirlediği elektronik kabileciliğe geçilmiştir.

Global Köy

McLuhan’a göre televizyonun temsil ettiği elektronik devrimin getirdiği kültürle birlikte tüm dünya birbiriyle bağlantı içerisinde olmaktadır. Herkes, herkesle iletişim halindedir ve tüm gelişmelerden tüm dünya haberdar olabilmektedir. Bu iletişim ortamında dünya adeta global bir köyle dönüşmüştür.

McLuhan’ın terileri arasında global köy oldukça etki uyandırmıştır. İnternetin de kullanım oranlarının artması, global köy teorisini güçlendirmiş, yapay zeka ve anlık online çeviri programları dünyayı gerçekten global bir köye dönüştürmüştür.

Kültür ve Teknoloji Merkezi

1963 yılında Toronto Üniversitesi Kültür ve Teknoloji Merkezi’ni kurmuştur. Kültür ve Teknoloji Merkezi’nde özellikle iletişim ve elektronik alanlarında çalışmalar yürütmüştür.

Bu merkez günümüzde halen “Marshall McLuhan Kültür ve Teknoloji Programı” adı altında faaliyetini sürdürmektedir.

McLuhan’ın öncülük ettiği Kültür ve Teknoloji Merkezi 39A Queens Park Crescent East Toronto, Ontario adresinde hizmet vermektedir. Merkezin web sitesine ise www.mcluhancentre.ca adresinden erişebilirsiniz.

Önemli Eserleri

İletişim alanında çığır aşan pek çok teorinin sahibi olan McLuhan, çok sayıda yazılı eser de vermiştir.

Teorisyenin eserleri arasında The Mechanical Bride (Mekanik Gelin, 1951), The Gutenberg Galaxy (Gutenberg Galaksisi, 1962), Understanding Media (Medyayı Anlamak, 1964) ve The Medium is The Message (Araç Mesajdır, 1967), War and Peace in the Global Village (Küresel Köyde Savaş ve Barış, 1968) sayılabilir.